Złoty Wiek leseferystycznego prywatnego planowania centralnego nad Wisłą?

Do niedawna ulubionym argumentem sceptyków leseferystycznego modelu gospodarowania było epatowanie znacznie większą – w porównaniu do dokonań deweloperki działającej w warunkach kapitalizmu – liczbą lokali mieszkalnych stawianych „za Gierka”. Jednak najnowsze statystyki za okres III2017-II2018 zadały poważny cios tej kontestującej ipeeno-ekonomię linii argumentacji – w wymienionym okresie oddano do użytkowania 180,6k lokali mieszkalnych (z czego ok. 90k w sektorze budownictwa komercyjnego na sprzedaż/wynajem, a ~83k w indywidualnym) i jednocześnie rozpoczęto budowę kolejnych aż 210,6k, co wskazuje, że leseferystyczny konglomerat bankstersko-deweloperski nie zamierza wcale zwalniać tempa dostarczania kwadratów społeczeństwu.

Co prawda Gierek potrafił stawiać nawet 260k lokali rocznie, ale miejmy na uwadze, że ta stachanowszczyzna odbywała się w warunkach silnych presji demograficznych – dziś, w warunkach stabilizacji liczebności populacji i znacznie większego agregatu kwadratów przypadającego na statystycznego obywatela, z wyniku 180k leseferyści mogą być niewątpliwie dumni – obecnie chyba nawet Gierek nie uważałby za stosowne budować więcej.

Źródeł tej nieco zaskakującej bonanzy należałoby naszym zdaniem upatrywać w dużej mierze w tym, że dla przyzwyczajonego dotąd do zarabiania na parkowaniu gotówki na sowicie oprocentowanych kontach lumpen-rentierstwa, które prawdopodobnie poczuło się zawiedzione czy wręcz oszukane przez politykę stosunkowo niskich stóp %, gotówka na lokatkach przestała gwarantować utrzymanie pasywnych dochodów na pozwalającym godnie żyć poziomie i stała się czymś w rodzaju gorącego kartofla.

Jako narzucające się w sposób oczywisty remedium na tę dziejową niesprawiedliwość zesłaną przez gołębie z RPP na nieszczęsne misie-oszczędnisie jawi się, tradycyjnie, zaparkowanie parzącego rentierskie ręce hajsu w kwadratach, których aktualne rentowności – w przeciwieństwie do lokatek – nadal są jeszcze dodatnie, przynajmniej w przypadku finansowania bez-kredytowego, które zgodnie z tym źródłem dominuje obecnie w proporcji 3:1 (w co aż trochę trudno uwierzyć, ale nie posiadając danych al-contrario, trzymajmy się tego).

Wobec takich proporcji nie będzie jakimś istotnym nadużyciem konkluzja, że z tych 90k lokali wyprodukowanych przez firmy „na rynek” lekko licząc połowa [1] (a może i więcej) została zbudowana li-tylko celem zaspokajania potrzeb lokowania oszczędności, podczas gdy np. liczba lokali dedykowanych stricte celom zaspokajania potrzeb mieszkaniowych (tj. których powstanie nie było motywowane zyskiem – czyli lokale komunalne, zakładowe, TBS) postawionych w tym samym czasie wyniosła 3.386 szt. (3,4k). (Negując tę hipotezę należałoby zakładać, że nad Wisłą jesteśmy właśnie świadkami bezprecedensowego skoku dobrobytu, który pozwala znacznej części – czy wręcz większości – nabywców pierwotnych dokonać zakupu M na swoje własne potrzeby ze zgromadzonych oszczędności.) Jak wiemy, „za Gierka”, prawdopodobnie gdzieś ok. 99% lokali powstało stricte na cele zaspokajania potrzeb zamieszkania.

Ale zakupy parkujące gorącą gotówkę to, tak czy owak, tylko jedna flanka aktualnej ofensywy leseferystycznego aparatu produkcji mieszkań (i hajsów).

Z drugiej strony także i akcja kredytowo-hipoteczna przejawiała w 2017 symptomy śmiałego rozkręcania się – statystyki mówią tu o 40 mld (brutto) nowej kreacji pieniądza właśnie tą drogą, co stanowi ponad 10% całego zadłużenia na tego typu cele, którego wolumen w połowie zeszłego roku wynosił 391 mld (wg. Amron-Safrin – agencji statystyczno-propagandowej powołanej przez ZBP i deklarującej – niewątpliwe symbiotyczną – współpracę z jednym z głównych naganiaczy lumpen-kamienicznictwa – firmą występującą pod egzotyczną nazwą M***i [2]).

Wiemy, że gospodarka praktyczno-leseferystyczna, podduszona na-co-dzień kaftanem budżetowania gubmintowego, łaknie deszczu nowych mini-ratkowców jak kania dżdżu. Fakt, że kredyciarze otrząsnęli się już po zimnych prysznicach z roku 2008 (mini-pęknięcie mini-bańki mieszkaniowej) i 2015 („szok frankowy”) zwiastuje dobrą nowinę dla nadwiślańskiego kapitalizmu – żwawe wytwarzanie hajsów przez kredyciarzy w najbliższej perspektywie zapewni smarowanie trybików gospodarki nawet w obliczu buńczucznych zapowiedzi Krzywoustego Konserwatora o zwalczaniu deficytów budżetowych.

W sceptycznym umyśle może się jednak narodzić pytanie: jak długo jeszcze możliwe jest kopanie tej kredytowej puszki, zwłaszcza w warunkach kurczącej się populacji?

Tu zatrzymajmy się chwilę nad tym, co współczesna nadwiślańska demograficzna dynamika może wnieść do projekcji, które wyartykuujemy w dalszej części dzisiejszego odcinka. Nie mamy za bardzo czasu ani ochoty zgłębiać dogłębnie statystyk demograficznych oraz kreślić zawiłych wykresów różnych scenariuszy (czy to „optymistycznych” czy nie), stąd zamiast żmudnego grzebania w danych proponujemy swego rodzaju ekono-zabawę, u której podstaw leży chyba najprostszy możliwy rachunek, tj. bilans – z jednej strony agregatu liczby (potencjalnych) nabywców pierwszego własnego M drogą kupna, oraz – z drugiej strony – potencjalnej liczby dokonywaczy aktów ostatecznego pozbycia się wszelkich dóbr ziemskich, w tym oczywiście również mieszkań.

Do celu zbudowania takiego bilansu przyjmiemy założenie, że pierwszy zakup ma miejsce głównie wśród populacji w przedziale wiekowym 25-35 (ujmując to brutalnie – jeśli do 35 roku życia nie nabyłeś na rynku – czy to za własne zarobki, za kredyt czy dzięki pomocy rodziny – własnego M, najprawdopodobniej nie zrobisz tego już do końca swojego przegranego żywota, za wyjątkiem przypadków wygrania na loterii dziedziczeniowej).

Po drugiej stronie – równie brutalnie – przyjmijmy, że gros ostatecznych zwolnień lokali następuje w wykonaniu grupy wiekowej 67-77 (nie dotyczy oczywiście tych singulitarianów, którzy pomimo przeniesienia własnego ego na nośniki krzemowe nadal zamierzają rezydować na swoich włościach).

Zatem zestawiając dane liczebności tych grup w czasie (mniej więcej znane dzięki temu narzędziu [3]) otrzymujemy obraz zmieniającego się w czasie stosunku potencjalnych nabywców oraz mieszkań potencjalnie zwalnianych definitywnie.

Przyjmując (optymistycznie), że co druga osoba w wieku 25-35 będzie w stanie wejść w posiadanie wymarzonego pierwszego mieszkanka (zaznaczmy: te 50% to jest proporcja z-sufitowa – w tej żonglerce danymi bardziej niż o wyliczanki chodziło nam o ułatwienie zidentyfikowania trendów poprzez sprowadzenie 2 krzywych do łatwo porównywalnych wizualnie wartości), otrzymujemy taki oto wykres:

Podkreślmy raz jeszcze – tej topornej metodologii oczywiście nie można traktować jako jakiejkolwiek kwantyfikowalnej prognozy popytu na nowe mieszkania – np. nikt chyba nie wie, jaki ułamek ludności w wieku 25-35 lat faktycznie dokonuje nabycia swojego pierwszego mieszkania drogą kupna, ani też jaka część z lokali permanentnie opuszczonych przez pierwotnych właścicieli, którzy przenieśli się w inny wymiar (non)egzystencji, trafia na rynek, a jaka zostaje zasiedlona przez ich dzieci/wnuków (ani jaka część ulatniającej się ze statystyk populacji 67-77 w ogóle dysponowała lokum podlegającym dziedziczeniu – niemniej niewątpliwie odsetek ten był/jeszcze jest – kudos „komuno” – całkiem spory).

Wykres ma na celu jedynie zilustrować zmiany w czasie relatywnego POTENCJAŁU sił demograficznych napędzających popyt (jeśli już nie jako nowi kupcy, to przynajmniej jako nowi najemcy), jak i tych zapewniających „wtórną” podaż netto – której gros trafia w sposób nieodpłatny w ręce potomstwa – z czego jakaś część (1) będzie spożytkowana na realizację własnych celów mieszkaniowych przez to potomstwo, kolejna (2) zostanie użyta przez spadkobiorców jako spadły niefortunnie z nieba wehikuł pasywnych dochodów (na wynajem), a reszta (3) trafi na sprzedaż; tak czy owak – każdy z tych wariantów albo stanowi potencjalną erozję popytu (1 i 2), bądź generuje „z powietrza” dodatkową podaż (3), która reprezentować będzie piasek w tryby konglomeratu bankstersko-deweloperskiego, zaburzając preferowaną przezeń „równowagę”, w której poziom cenek obie strony tego kartelu mogłyby uznać za satysfakcjonująco wysoki.

Jakakolwiek nie byłaby kompozycja 1-2-3, trudno jest udawać, że ten zgrubny faktograficzny wykres zwiastuje cokolwiek dobrego dla rozwoju gospodarki opartej o prywatną kreację hajsów napędzaną aspiracjami nabywania nowo-budowanych mieszkań – czy to na potrzeby własne czy pod wynajem. Jeśli ktoś ma nadal kłopoty z wyciągnięciem konkluzji, spróbujmy te same dane przedstawić w formie przebiegu różnic ww. potencjałów w czasie:

Teraz widzimy? Niewątpliwie proporcje pomiędzy potencjalnym popytem a potencjalnie „zwalnianą” podażą spadają jak kamień w studnię; gdzieś ok. 2019-2020 możemy przebić granicę, poza którą liczba mieszkań permanentnie „opuszczanych” przewyższy całkowity popyt na mieszkania zakupowane po raz pierwszy (na własne potrzeby), po czym ten trend nurkujący zatrzyma się na dobre dopiero ok. roku 2027 – osiągając dno, w którym rok-rocznie agregat potencjalnych zdawaczy sprzętu będzie większy  (hipotetycznie i przykładowo) o 1.7 mln od agregatu posiadających środki bądź zdolność kredytową potencjalnych nabywców (czyli przyjętej przez nas połowy populacji mieszczącej się w poszczególnych latach w grupie wiekowej 25-35). [Co za bzdury! Społeczeństwo się bogaci i będzie potrzebować mieszkań, które są najbezpieczniejszą lokatą kapitału. Chcesz być wolny – zadzwoń już dziś – zrobimy mzuri Tobie i Twojemu kapitałowi – Wasz Szaman Pasywne Samodobro]

Zresztą – konkretne liczby służą tu tylko jako przykład ilustrujący trendy potencjalnej gry popyto-podażowej; niezależnie jakie wartości podstawimy, demografia wskazuje na ostre pogarszanie się strony popytowej aż do 2023 roku, i następującą po tym stabilizację na niskich poziomach. Realistycznie – nie ma większych szans, aby nawet hipotetycznie rosnące dochody mogły w jakikolwiek istotny sposób przeciwdziałać realnej sile bezwładności tej demograficznej dynamiki (co nie wyklucza oczywiście scenariusza, gdzie w kilku topowych lokalizacjach – gdzie napływ ludności będzie w stanie skompensować wpływ spadków urodzeń sprzed 25-35 lat – sprzyjające warunki dla konglomeratu dewelo-bankowo-spekulacyjnego mogą się utrzymać znacznie dłużej; jednak nawet rozważając tego typu lokalizacje zalecamy kierować się zdrowym rozsądkiem, a nie agitkami szeptuch z finansjerki i pośrednictwa).

Z popyto-podażowego punktu widzenia (pomijając kwestie środowiskowe i zasobowe, w tym sowicie zaczerpywanej na te cele dywidendy termodynamicznej [4]) przyrost agregatu kwadratów jawić się może jako coś pozytywnego dla konsumenta –  im więcej powierzchni kwadratowych, tym większa ich dostępność, szczególnie, jeśli w tym samym czasie zmniejsza się liczebność populacji. Tyle teoria popyto-podażowa – potwierdzeniem jej działania powinny być spadki czynszów najmu, co jak na razie jednak nie ma raczej miejsca. Co może być tego przyczyną?

Powody mogą być trzy. Albo (1) zwiększony wolumen kwadratów przyciąga mniej-więcej proporcjonalną nową klientelę (kwadraty wypełniane są w ramach poprawy współczynnika mkw/os. i w ramach „bogacenia się społeczeństwa”), bądź też/i (2) mamy do czynienia ze zjawiskiem „lepkości cen”, czyli lumpen-kamienicznicy nie będą skłonni obniżyć cen wynajmu, nawet jeśli kwadraty miałyby stać puste. Jakąś perwersyjną odmianą tej drugiej wersji będą zakupy lokali mieszkalnych wyłącznie w celu dywersyfikacji nad-płynności, tj. nie w celu wynajęcia, ale jako wehikuł przechowania (czy w wersji optymistycznej: wzrostu) wartości posiadanych aktywów. Ostatnią przyczyną (3) tego stanu rzeczy jaka przychodzi nam do głowy, jest – zaaranżowane przez gubmint(y) leseferystyczne/konserwujące leseferyzm – intensywne zaciąganie mas spolegliwszej siły roboczej ze Wschodu, która – przy okazji ratowania fundamentów biznes-planów alá januszex przed zatonięciem w warunkach „braku rąk do tanio-pracy” – stanowi jednocześnie kroplówkę pozwalającą utrzymać rentowność lumpen-kamienicznictwa nad wodą.

Tak czy owak, niewątpliwie mamy obecnie do czynienia z masowym zjawiskiem zamiany aktywów wysoce płynnych, ale tracących wartość (misio-oszczędnościowe hajsy na lokatkach), na te przynoszące dochody, ale za to o znacznie mniejszej płynności (kwadraty); taka strategia może wydawać się racjonalną, ale problem – powszechnie jak dotąd ignorowany – może pojawić się, kiedy pod wpływem zmiany otoczenia makro (np. podwyżka stóp%, recesja, kataster) jakaś istotna masa lumpen-rentierów będzie chciała dokonać zmiany w odwrotnym kierunku, tj. zamienić kwadraty z powrotem na hajsy.

Przyszłość lumpen-rentierki (która w generalnych, podporządkowanych Posiadaczom, obrotach ekono-rzeczy stanowi komponent układanki równie mało, czy nawet może jeszcze mniej istotny, co „dobrobyt” prolo-kompostu, z tą różnicą, że dane są im większe możliwości epizodycznego posurfowania na falach przypływów pekabowych) będzie wyznaczać mechanika pragmatycznego leseferyzmu. Tj. możemy mieć scenariusz nr 1 (szybko-kolapsowy), gdzie wskutek rozlania się hajsów wygenerowanych przez kredyciarzy na gospodarkę, pojawi się niebezpieczeństwo istotnych wzrostów płac (presji inflacyjnych), w obliczu czego leseferystyczny organ NBP podniesie stopy %, zmieniając tym samym, być może drastycznie, rachunek koszto-zyskowy kamieniczników; skutki mogą wahać się od prób ucieczki „z apartemą” z powrotem w lokaty (w przypadku inwestorów żonglujących nadpłynnością) do zajęć komorniczych po załamaniu rentowności (w przypadku poszukujących wolności w drodze zalewarowania pod dekiel).

W scenariuszu 2, pomimo intensyfikacji generacji hajsów, płace nie wzrosną w sposób, który mógłby spowodować nerwowe reakcje NBP (np. wskutek zaciągnięcia jeszcze większych porcji ekono-imigrantów ze wschodu, co przy okazji „korzystnie” wpłynie na rentowność wynajmu/ceny mieszkań) bądź, alternatywnie, leseferyści – pragnąc podtrzymać surfowanie nadwiślańskiego kapitalizmu na grzbietach fal kredyciarzy – staną się skłonni utrzymywać anty-inflacyjny kaftan w pozycji wyluzowanej (wśród kapłanów-ustalaczy stóp % wygra opcja gołębiarzy), co pozwoli wycisnąć zdolności kredytowe aspirowaczy do wolności finansowej do samego końca. W tej wersji nie można wykluczyć, że śmiałkowie, którym marzy się wolne, acz lewarowane, surfowanie na falach kamiecznictwa  – pomimo trendów stabilizacji demograficznej – będą dostarczać hajsowego paliwa do pekabowego kotła jeszcze przez kilka kolejnych lat, a zamiast post-bańko-pękającej paniki będziemy obserwować jedynie stopniowo, acz systematycznie, pogarszające się rentowności.

Teraz pytanie: czy rekord z 2017 może zostać pobity? Tego byśmy nie wykluczali, przynajmniej zakładając, że otoczenie makro zapewni warunki ceteriso-paribusowe tj. będzie kontynuowana dynamika, gdzie wygenerowane w akcji kredytowej hajsy po wykonaniu kilku okrążeń wyhamują, lądując w kieszeniach zgromadzaczy nadwyżek, a ci – wobec ciągle niskiego oprocentowania kont – będą je dalej zamieniać na kwadraty; część pieniądza łykniętego przez deweloperię, firmy wykonawcze, producentów pustaków i wreszcie roboli po jakimś czasie ponownie znajdzie się na kontach jakichś – tych samych czy innych – kolekcjonerów nadwyżek, po czym znów zasili ten żywotny obieg, który w stawianiu kwadratów wydaje się mieć zarówno swój początek jak i koniec.

Ale wiele wskazuje, że czasy ceterisowo-paribusowe, które panowały na tym rynku w ostatnich kilku latach, dobiegają końca. Warto zwrócić uwagę na nową dynamikę, której pewne zwiastuny zaczęły pojawiać się wraz z nadchodzącym nowym sezonem budowlanym 2018. Otóż gorączka „inwestycyjna” roku poprzedniego została niewątpliwie dostrzeżona zarówno przez producentów materiałów jak i przez firmy wykonujące fizyczną robotę stawiania kwadratów (i przez ich pracowników). My obstawialibyśmy w roku bieżącym coś na kształt powtórki z 2007, kiedy nad kondycją branży zawisło widmo wąskich gardeł (np. wobec logistycznej praktyki ograniczania produkcji poza-sezonem, ceny bazowych materiałów typu pustak, notowały na początku spóźnionego sezonu (V-VI) zwyżki nawet do x 2). Teraz na tego typu problemy mogą nałożyć się jeszcze (niewątpliwie uzasadnione) żądania płacowe szeregowej kadry budowlanej, której zasoby zostały mocno przetrzebione przez lata emigracji w połączeniu z dynamiką demograficzną.

Czyli – deweloperka (i inwestorzy indywidualni), chcąc zrealizować swoje ambitne plany dokończenia i sprzedaży tych 200+k rozpoczętych lokalo-budów, być może będzie zmuszona wejść na ścieżkę ostrej licytacji o fizyczne zasoby niezbędne do ich wzniesienia.

Słowem organizatorzy procesów budowlanych mogą w tym roku stanąć w pierwszym rzędzie (zanim jeszcze demografia obnaży słabość fundamentów popytu) wobec poważnych wyzwań podażowych, a w związku z tym będą podejmowane próby podniesienia cenek na kwadraty (przerzucenia kosztów na konsumenta). O dalszym rozwoju sytuacji przesądzą zachowania lumpen-rentierki, tj. czy – podobnie jak w 2007 – będzie ona skłonna zaakceptować pogorszenie (czy nawet zanurkowanie poniżej zera) stóp zwrotu w nadziei na dalsze wzrosty wyceny aktywów, czy też raczej odpowiedzią będzie poważnie dałnsziftingująca weryfikacja planów ekspansji lumpen-kamienicznikowych portfoliów. W tym drugim przypadku nie można wykluczać, że część co bardziej marginalnie zbudżetowanych planowanych czy już rozgrzebanych dewelo-projektów może  – zarówno wobec nawisu zawartych po „starych cenach” kontraktów sprzedaży, jak i braku nowych chętnych na podpisywanie umów po cenkach zaktualizowanych do wzrostu kosztów – znaleźć się pod wodą.

Należy pamiętać, że już obecnie stopy zwrotu z wynajmu nie należą do oszałamiających – w przypadku kapitału własnego jest to średnio pewno gdzieś w okolicach 4-5% netto, w przypadku pożyczonego natomiast  oscyluje się często wokół 0; w takich realiach nawet niewielka zmiana otoczenia makro – skok cenek o parę % czy 2-3 sesje podwyżek stóp i nad naszą „wolnością finansową” zaczyna rysować się spory znak zapytania. Magia „przerzucania kosztów na konsumenta” – w obliczu ww. demograficznych zmian bilansu popyto-podażowego (jak i wobec ogólnej mizerii dynamiki dochodów do dyspozycji) – najprawdopodobniej może nie zadziałać.

Zaznaczmy – kierujemy znaczną część naszej uwagi na rentowności wynajmu, gdyż można śmiało przypuszczać, że ten czynnik ma obecnie znacznie większe (jeśli wręcz nie decydujące) znaczenie w por. z sytuacją z lat 2007-08, ponieważ udział kupujących na własne potrzeby jest teraz prawdopodobnie dużo, dużo mniejszy niż przed dekadą. Stąd generalny odwrót od zakupów – w sytuacji, gdzie decyzje podejmowane są bardziej w oparciu o (miejmy nadzieję – bardziej chłodne) kalkulacje ekonomiczne, aniżeli na bazie nacechowanych dużą dozą emocji decyzji o nabyciu kąta na swoje własne potrzeby – może nastąpić znacznie szybciej.

Teraz jeśli chodzi o nasze prognozy [5]: kluczem do określenia dalszych kierunków mogą być zachowania cen kwadratów; jeśli w 2018 nastąpi ich zauważalny wzrost przy utrzymaniu wysokich poziomów sprzedaży, będzie to z dużym prawdopodobieństwem oznaczać, że na zakupy ruszyła ostatnia fala – czyli ci lumpen-kamienicznicy, którzy są najbardziej zdesperowani załapać się (za podszeptami szamanów wolności finansowej nadających swoje zagrzewające do kupowania refreny za pośrednictwem leseferystycznych tub medialnych) na jazdę napędzaną wzrostem wyceny aktywów. W tym scenariuszu w roku 2018 padnie kolejny rekord (pod reżimem leseferystycznym) postawionych jednostek mieszkalnych, ale będzie to najprawdopodobniej rekord ostatni ever nad Wisłą.

Dalej, dzięki wzmożonej kreacji hajsowej pekab za 2018 pozytywnie zaskoczy analityków (5+%), natomiast od 2019 – wobec załamania się rentowności wynajmu –  kredytowa pompa zdecydowanie zwolni obroty, podczas gdy budżet gubmntowy nadal będzie wyłuskiwał i anihilował z obiegu zwiększone porcje pieniądzorów krążących jeszcze przez jakiś czas po tym, jak kredyciarze przestaną tłoczyć świeży hajs do obiegu. Nieuchronnym skutkiem tego będzie oklapnięcie ΔPKB. (Na to, że to właśnie ten scenariusz się ziści wskazywać może bardzo intensywne podgrzewanie tematu dynamiki cen przez „ekspertów” w mediach – ten rynek nigdy nie stronił od wydojenia jelonków pod każdym nadarzającym się pretekstem, nawet jeśli doskonale wiadomym jest to, że po pęknięciu nawet niewielkiej bańki kolejnych kilka lat będzie chudych; planowanie w środowisku grawitacji wartości wymiany rzadko kiedy przekracza kilka najbliższych kwartałów).

W przypadku, kiedy skok cen mimo wzrostu kosztów jednak nie nastąpi – można będzie liczyć jeszcze na 2-3 lata intensywnych przyrostów masy mieszkaniowej, co prędzej czy później przyniesie dalsze spadki rentowności wynajmu, tyle tylko, że będzie to proces rozciągnięty w czasie (będziemy oglądać ten sam kolapsowy film, tyle że w mocno zwolnionym tempie).

To wszystko rzecz jasna przy założeniu, że czy to w eurozonie, czy za Oceanem, nie wystąpią jakieś poważniejsze ekono-turbulencje (czego nie należy wykluczać), w którym to przypadku procesy degradacyjne uległyby niewątpliwie znacznej akceleracji.

Tak czy owak – my obstawiamy, że leseferystyczny rekord mieszkaniowy wszech-czasów nad Wisłą będzie mieć miejsce w latach 2017-2019 [6], a cała epoka (mająca początek gdzieś pod koniec lat 1990-tych) charakteryzująca się tym, że za motorek napędzający nadwiślański kapitalizm hajsami robili kredyciarze mieszkaniowi wraz z lumpen-rentierką kamienicznikową – dobiegnie tym razem swojego ostatecznego końca (chyba, że nastąpi jakiś cud demograficzny jakaś katastrofa demograficzna, tj. ludność zamieszkująca nadwiślańskie ostępy ulegnie cudownemu rozmnożeniu).

Z tymi kasandrycznymi wizjami można się rzecz jasna nie zgodzić – ktoś powie, że przecież na jednego Nadwiślańczyka przypada o ok. połowę mniej mkw (~26-28) niż na na Duńczyka (53), i także sporo mniej niż na Szweda czy Teutończyka (40). Ktoś inny powie, że przed nami leżą jeszcze wielkie połacie niezagospodarowanej przestrzeni kredytowej – zadłużenie sektora prywatnego nad Wisłą to coś w okolicach 80% pekabe, podczas gdy w zaawansowanych gospodarkach Zachodu będzie to na ogół wartość w okolicach 200+%.

Ok. – może faktycznie nadwiślańska gospodarka leseferystyczna podąży tymi szlakami, wobec czeka nas jeszcze może i nawet 10 lat kredytowo-mieszkaniowego boomu. Nam jednak jakoś wydaje się, że ten scenariusz musiałby zakładać wiarę w to, że także i zarobki/siła nabywcza nadwiślańskich proli będą podlegać dynamicznej konwergencji z wynagrodzeniami typu np. teutońskiego, tak jak to obiecywał Profesorbalcerowicz przed 27 laty.

My akurat należymy do wyznawców teorii, która zakłada, że dopóki trwać będzie obecnie panująca Kultura/Cywilizacja Zachodu (w szerokim rozumieniu – tak jak to ujął Oswald Spengler) – czyli nie nastąpią przetasowania o takiej skali, jak to miało miejsce podczas upadku Imperium Rzymskiego – obecne peryferia pozostaną peryferiami, a szczyt możliwości tych peryferiów wyznaczać będzie bariera powiedzmy 60-70% poziomu dobrobytu względem Centrum, który to wskaźnik – zwłaszcza wobec faktu, że od dłuższego czasu faktyczny dobrobyt krajów leseferystycznego jądra znajduje się w trendzie spadkowym (o czym w którymś z przyszłych odcinków) – Trzecia Neoliberalna ma szanse osiągnąć gdzieś na przestrzeni lat 2020-2025. Słowem: radujmy się póki czas (i komu praktyczny leseferyzm dał ku temu szansę), bo Złoty Wiek kapitalizmu nad Wisłą dzieje się najprawdopodobniej właśnie teraz.

---

1. To z naszej strony niestety taka trochę żonglerka-zgadywanka – Czytelnicy mają prawo wierzyć, że Nadwiślańczykom tak się poprawiło, że kupują kwadraty  na swoje potrzeby masowo za gotówkę. My dodamy tylko, że niemałą część obszaru „budownictwo indywidualne” (80k+ lokali) stanowią prawdopodobnie także obiekty stawiane na sprzedaż „chałupniczo” (stąd i w tym pod-sektorze może wystąpić zjawisko przeszacowania popytu na fali dość irracjonalnego entuzjazmu), ale domki z kolei raczej stosunkowo rzadko kupowane są do celów zaparkowania kapitału/pod wynajem.

2. Nie należy się dziwić, że w warunkach leseferyzmu tego typu pasożytnicze twory naganiaczowe kwitną i nawiązują symbiotyczne stosunki z organizacjami banksterkowych planistów prywatnych typu ZBP – lumpen-kamienicznicy są prawie idealnym  targetem dla sprzedawców produktów kredytowych, a łatwa dostępność tych produktów z kolei generuje szeroką bazę, na której mogą następnie żerować różnego rodzaju pośrednicy (trzecim organizmem żywiącym się w ramach tej symbiozy na kredyciarzach jest oczywiście deweloperia).   Mimo wszystko jednak szczególnie agresywny medialnie profil ww. firmy, która poprzez wyjątkowo nachalną eksploatację oczadzodzych leseferystycznymi paradygmatami aspirującym połykaczom opowieści o „dostatnim życiu z pasywnych dochodów”/”wolności ekonomicznej”  w dużej mierze przyczyniła się do wykreowania kasty lumpen-kamieniczników, którzy – sami  balansując wskutek naiwnego położenia wiary w to naganiactwo ledwo na (czy często pod) powierzchnią opłacalności – w następstwie zarażania się tym ekono-wirusem ‘żyj kosztem innych dzięki swojej zdolności kredytowej’ przyczynili się do napompowania cen kwadratów do poziomów absurdalnie (choć nie aż w takim stopniu jak na Zachodzie) wysokich względem kosztów odtworzeniowych – taki profil działalności budzi nawet wśród naszej załogi – zaprawionej w nurzaniu się w ekstremalnych socjal-darwinistycznych miazmatach – instynktowny absmak.

3. Prawdopodobnie jest jakiś problem z prezentacją za r. 2022 – dane wygladają jak powtórzone z 2021, co staraliśmy się skorygować poprzez ekstrapolacyjne sztukowanie.

4. Chcąc promować zachowania racjonalne termodynamicznie, należało już dawno wprowadzić podatek od ilości posiadanych mkw, najlepiej progresywny, zamiast np. podatku regresywnego znanego pod nazwą składki ZUS. 20 lat temu – zanim mini-ratki o 20-30 letniej perspektywie stały się normą – taki krok niewątpliwie pozwoliłby w jakimś stopniu (na pewno w lepszym niż wszelkie plany „odkładania” hajsów) uchronić przyszłych emerytów (wówczas jeszcze młodych kredyciarzy) przed nadchodzącymi dolegliwościami, które przyniesie środowisko kurczącej się dywidendy termodynamicznej. Teraz oczywiście jest już za późno – ratki z czasem może i idą w dół, ale będzie to coraz bardziej kompensowane przez rosnące rachunki.

5. Uwaga: niniejszego tekstu nie należy traktować jako porady inwestycyjnej czy dez-inwestycyjnej, a jedynie jako materiał ekono-rozrywkowy. Podejmowanie jakichkolwiek decyzji finansowych na jego podstawie grozi poniesieniem strat lub/i utraty całego posiadanego kapitału (i małżonka).

6. Notabene – w nadchodzącym kolapsie ilości nowo-budowanych mieszkań nie należy doszukiwać się niczego złego – w Trzeciej Neoliberalnej problemem jest i będzie w coraz większym stopniu dystrybucja powierzchni mieszkalnych (a także ich niska jakość/wysoka energochłonność) aniżeli jej całkowity wolumen. Stawianie byle-jakiej substancji mieszkaniowej po to głównie, aby misie-oszczędnisie miały jak ulokować swoje nadwyżki finansowe, jest absurdem z punktu widzenia racjonalnego gospodarowania zasobami. Pamiętać należy, że procesy stawiania konstrukcji, oprócz tego że wymagają bardzo poważnych nakładów energetycznych jak i kolosalnych nakładów siły roboczej (w narracji wolnorynkowej czyt.: dają pracę), wiążą się często z permanentną degradacją terenów, które mogłyby być wykorzystane na uprawy, generację energii typu OZE (w wersji optymistycznej) czy jako tereny biologicznie czynne/rekreacyjne.